Wat is bokeh?
Door: Thijs Schouten
Laatste update: 14 november 2024
Bokeh in natuurfotografie: zo creëer jij ook zachte en prachtige achtergronden in jouw foto's
Als je aan de slag gaat met fotografie kom je met regelmaat het woord ‘Bokeh' tegen. Maar wat is Bokeh precies? En wat wordt er bedoeld met het Bokeh Effect? En hoe maak je foto's met een ‘mooie bokeh'? In dit artikel leg ik je meer uit over deze fotografie-term én leg ik uit hoe je het kan toepassen in natuurfotografie. Hierdoor kan je na het lezen van dit artikel direct aan de slag met het maken van foto's met mooie Bokeh. Heb je na het lezen van dit artikel toch nog vragen? Laat dan een reactie achter en ik kom er zo snel mogelijk bij je op terug.
Opbouw artikel
Mijn uitleg is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken.
1. Wat is Bokeh?
2. Wat is het Bokeh effect?
3. Hoe maak je een foto met een rustige bokeh?
4. Hoe maak je een foto met het bokeh effect?
5. Beste lenzen voor mooie bokeh foto's
6. Afsluitend
1. Wat is Bokeh?
In de fotografie verwijst het woord Bokeh naar de onscherpe delen in een foto, zoals een onscherpe achtergrond. Bokeh is namelijk een Japans woord en staat voor ‘onscherp' of ‘wazig'. Officieel spreekt men in Japan over Boke (ボケ味) zonder de ‘h'. In 1997 werd het woord Bokeh met ‘h' door Mike Johnston in het tijdschrift Photo Techniques geïntroduceerd zodat Engelstaligen het woord correct zouden uitspreken. Je spreekt het namelijk uit als ‘bokè'.
Leuk weetje: Het tegenovergestelde van Boke is Pinto (ピント). Dit is het Japanse woord voor scherpte in een foto.
Het maken van een foto met een onscherpe achtergrond doe je vooral als je de nadruk wilt leggen op je onderwerp. Denk bijvoorbeeld aan een portretfoto of een natuurfoto. In mijn geval fotografeer ik graag vogels en om deze eruit te laten springen ben ik altijd op zoek naar een rustige bokeh, oftewel een rustige en onscherpe achtergrond. Door te werken met weinig scherptediepte kan je de achtergrond eenvoudig onscherp maken. De kwaliteit van de onscherpte kan echter ontzettend verschillen. En hierin komt het woord ‘Bokeh' weer terug. Je kan namelijk foto's hebben met een rustige bokeh of onrustige bokeh. Bij een rustige Bokeh loopt de onscherpte (en kleuren) mooi in elkaar over waardoor je een rustige achtergrond krijgt. Bij een onrustige bokeh is er meer verstoring in de onscherpte waardoor de achtergrond wat rommeliger overkomt. Hierdoor komt de foto wat drukker over, ondanks dat het onderwerp scherp is en de achtergrond onscherp is. Onderstaand twee van mijn eigen foto's die duidelijk het verschil te laten zien. Hoe je uiteindelijk zelf een foto met een rustige bokeh kan maken leg ik verderop uit in dit artikel.
Camera instellingen: 400mm | f/4 | 1/250e | ISO 800
Camera instellingen: 196mm | f/5.6 | 1/500e | ISO 400
2. Wat is het Bokeh effect?
Naast Bokeh wordt er in de fotografie ook vaak gesproken over het Bokeh effect en/of Bokeh balls. Maar wat is dit precies? Met het bokeh effect worden de lichtpuntjes bedoeld die je buiten het scherpte gedeelte in een foto ziet. Het zijn onscherpe ronde bollen die een dromerig effect aan je foto meegeven. Hieronder een voorbeeldfoto waarin je het goed kan zien. Deze foto heb ik in het bos gemaakt, lekker laag bij de grond. De achtergrond is mooi onrustig maar doordat er wat licht door de takken heen kwam, en ik met een groot diafragma werkte (f/2.8) kreeg ik dit bokeh effect in mijn foto. Hoe je zelf een foto met het bokeh effect maakt leg ik hieronder verder uit.
Camera instellingen: 100mm | f/2.8 | 1/400e | ISO 800
3. Hoe maak je een foto met een rustige bokeh?
Wil je graag foto's maken met een rustige bokeh? Oftewel, een mooie rustige achtergrond? Dan is het goed om te begrijpen hoe deze onrustige achtergrond wordt gecreëerd. Bokeh ontstaat in basis door drie factoren, namelijk:
Factor 1: Het scherptediepte gebied in de foto. Deze moet zo klein mogelijk zijn waardoor enkel het onderwerp scherp in beeld komt. De rest, en dus ook de achtergrond, zal dan onscherp op de foto komen. Gebruik in dit geval dus een diafragma dat zo groot mogelijk is. Hierdoor komt er veel licht binnen en zal het scherptediepte gebied kleiner worden. Gebruik bijvoorbeeld een lichtsterk diafragma van f/2.8 of f/1.8. Heb je een telelens? Dan kan je vaak niet naar f/2.8 (deze lenzen zijn vrijwel onbetaalbaar), ga in dit geval naar het grootste diafragma dat je kan gebruiken (bv f/5.6 of f/6.3).
Factor 2: Kijk goed naar de afstand tussen het onderwerp en de achtergrond. Als de achtergrond dicht op je onderwerp zit is de kans groot dat deze wat onrustiger wordt. Dit omdat het eerder in het scherptediepte-gebied van je lens zit. Het is om deze reden verstandig om de achtergrond wat verder weg te plaatsen waardoor deze eerder in het onscherpe gebied van je lens zal vallen.
Factor 3: Kijk goed naar de structuur in de achtergrond. Heb je een hele drukke achtergrond met veel kleuren, strepen (zoals takken) of vlekken (gaten in bv bosjes)? En is je lens niet super lichtsterk? Dan is de kans groot dat je achtergrond minder rustig is. Om deze reden ben ik zelf altijd bezig met mijn achtergrond. Ik ben altijd op zoek naar een rustige achtergrond zoals een grote groene stuik of een mooie volle boom. Hierdoor krijg je rustigere kleuren in je achtergrond en met de juiste lens een mooie rustige bokeh.
Pas je bovenstaande tips toe, dan kan je zelf ook foto's maken met een rustige bokeh. Hieronder nog twee voorbeeldfoto's die ik gemaakt heb met een telelens (links, in de regen) en een macrolens (rechts, op een mooie zonnige dag). Verderop in dit artikel deel ik nog een aantal tips qua lenzen die je kan gebruiken voor het maken van foto's met een rustige bokeh.
Camera instellingen: 500mm | f/4 | 1/1250e | ISO 1600
Camera instellingen: 100mm | f/2 | 1/640e | ISO 250
4. Hoe maak je een foto met het bokeh effect?
Wil je graag foto's maken met het bokeh effect? Oftewel, mooie ronde cirkels in de achtergrond? Gebruik dan nog steeds bovenstaande tips plus onderstaande tip:
Factor 4: Door kleine lichtpuntjes in de achtergrond op te zoeken krijg je mooie bokeh balls in de achtergrond. Let er alleen wel op dat de lichtpuntjes niet te groot zijn, anders krijg je niet het gewenste effect. Ga bijvoorbeeld op zoek naar regendruppels op takjes, ochtenddauw op grassprieten of, als je een portret schiet, hang eens kerstlampjes op in je achtergrond. Hieronder twee voorbeeldfoto's. De linker foto heb ik gemaakt vanuit een vogelhut waarbij op de achtergrond een struik stond met druppels. Hierdoor kreeg ik mooie bokeh ballen in de achtergrond. De rechterfoto is een (snelle) foto van mijn dochter met de kerstboom op de achtergrond. Ook hier kon ik eenvoudig en snel het bokeh effect vastleggen.
Camera instellingen: 500mm | f/4 | 1/1000e | ISO 1600
Camera instellingen: 50mm | f/1.8 | 1/80e | ISO 1250
5. Beste lenzen voor mooie bokeh foto's
Wil je na het lezen van mijn uitleg graag aan de slag met het maken van foto's met een mooie bokeh? Maar weet je niet of je de juiste lens hebt? Hieronder leg ik je uit met welke lenzen je foto's met een mooie bokeh kan maken.Ik start eerst met algemene tips zodat je zelf een geschikte lens kan zoeken. Na mijn algemene tips laat ik zien wat mijn favoriete lenzen voor deze vorm van fotografie zijn.
Algemene tips voor het kiezen van een lens met mooie bokeh
Tip 1: Kies voor een lens met een groot diafragma. Hiermee maak je namelijk sneller foto's met een mooie zachte bokeh. Kijk bijvoorbeeld eens naar een lens met een diafragma van f/2.8 of zelfs lager.
Tip 2: Kies voor een lens met een lang brandpuntsafstand. Deze lenzen zorgen er namelijk voor dat de achtergrond plat gedrukt wordt (“gecomprimeerd”) waardoor ze ideaal zijn voor het maken van portretten en close-ups in de natuur. Kijk bijvoorbeeld eens naar een 300mm f/4 telelens.
Tip 3: Kies een lens met zo veel mogelijk diafragmabladen. De hoeveelheid diafragmabladen in een lens bepalen namelijk hoe rond je bokeh ballen in de foto zijn. Heb je een lens met weinig diafragmabladen, zoals 7, dan krijg je wat hoekigere ballen in je beeld. Heb je een lens met meer diafragmabladen, zoals 9 of 11, dan krijg je mooie ronde bokeh ballen in je beeld. Oftewel, kijk naar een lens met zoveel mogelijk diafragmabladen. Dit kan je vaak terugvinden in de specificaties van de lens.
Nu je mijn algemene tips kent zal ik dieper ingaan op de verschillende soorten lenzen die je kan gebruiken voor het maken van foto's met een mooie bokeh.
Prime lenzen met een groot diafragma
De beste starterslens voor het maken van foto's met een mooie bokeh is een lens met een vast brandpunt (ook wel prime lens genoemd) én groot diafragma (zoals f/1.2, f/1.4, of f/1.8). Deze lenzen zorgen namelijk voor mooie rustige achtergronden met een smal scherpte-diepte effect. Een aantal populaire modellen zijn:
1. Een 50mm lens: Een van de meest populaire lenzen om mee te starten is een 50mm lens met een diafragma van bijvoorbeeld f/1.4 of f/1.8. Deze lenzen zijn ongekend populair omdat ze vrij voordelig zijn en ontzettend mooie onscherpe achtergronden leveren. Dit maakt het een ontzettend populaire lens voor het schieten van portretten. Over het algemeen zijn er drie versies, namelijk een f/1.2, een f/1.4 en een f/1.8. Hoe kleiner het getal (f/1.2 is het kleinst) des te meer licht er door de lens gaat en des te kleiner het scherptediepte gebied (en daarmee ook hoe mooier de achtergrond). Nadeel is dat de f/1.2 een heel stuk duurder (lees €1000+) is dan de f/1.8 versie (zit rond de €150). » Bekijk alle 50mm lenzen
2. Een 35mm lens: Een 35mm lens is een lens waarmee je iets meer groothoek krijgt. Hierdoor komt er meer in beeld wat fijn is als je ook wat meer van het landschap wilt mee fotograferen. Deze lenzen zijn er over het algemeen in f/1.8 en f/1.4 waarbij de f/1.4 versies het meest populair zijn. » Bekijk alle 35mm lenzen
3. Een 85mm lens: Een 85mm lens heeft iets meer tele, waardoor je deze goed kan gebruiken voor portretten (je kan wat verder weg staan) en details in de natuur. Doordat de lens wat meer bereik heeft, kan je het onderwerp makkelijker los van de achtergrond isoleren. Telelenzen zoals de 85mm “comprimeren” namelijk de achtergrond. Dit betekent dat elementen in de achtergrond dichter bij elkaar lijken te staan. Het gevolg is dat de achtergrond als het ware wordt samengedrukt achter het onderwerp, wat zorgt voor een rustigere achtergrond (mooi bokeh!) die minder afleidt. » Bekijk alle 85mm lenzen
Telelenzen met een groot diafragma
Ga je aan de slag met natuurfotografie? Dan kom je al snel uit bij een telelens. Het onderwerp zit immers vaak op afstand en om deze goed in beeld te krijgen is een telelens een must. Daarnaast hebben op het gebied van bokeh telelenzen een groot voordeel. Zoals eerder uitgelegd comprimeren telelenzen de achtergrond. Dit betekent dat elementen in de achtergrond dichter bij elkaar lijken en als het ware samengedrukt worden achter het onderwerp. Dit zorgt uiteindelijk weer voor rustigere achtergronden die minder afleiden. Ideaal als je natuurfoto's maakt! Hieronder een aantal populaire telelenzen die je kan overwegen als je op zoek bent naar mooie bokeh in jouw natuurfoto's
1. Een 70-200mm lens: Een 70-200mm lens met een vast diafragma van bijvoorbeeld f/4 of f/2.8 hebben het voordeel dat ze lekker lichtsterk zijn én daardoor zorgen voor een mooie rustige achtergrond. Deze lenzen zijn perfect te gebruiken voor het fotograferen van portretten maar ook in de natuurfotografie zijn deze lenzen goed te gebruiken. Het nadeel is wel dat je met 200mm niet heel dichtbij je onderwerp komt. » Bekijk alle 70-200mm lenzen
2. Een 300mm lens: Een 300mm lens met een vast brandpunt heeft als voordeel dat ze de achtergrond mooi comprimeren én ook nog eens lichtsterk zijn. Deze lenzen zijn namelijk verkrijgbaar in f/4 versies en f/2.8 versies. De f/2.8 versies zijn, doordat deze lichtsterker zijn, wel een stuk duurder. Ben jij echter een starter in de natuurfotografie en zoek je een lens die mooie onscherpe achtergronden (bokeh) kan leveren? Dan is een 300mm f/4 een ontzettend goede keuze. Daarnaast zijn deze lenzen ook goed tweedehands te vinden. » Bekijk alle 300mm lenzen
3. Een 500mm of 600mm lens: Een 500mm of 600mm lens is eigenlijk wel de droom van iedere natuur/vogelfotograaf. Het bereik van deze lens is geweldig en doordat de lenzen lichtsterk zijn (ze zijn er voornamelijk in f/4 versies) krijg je ontzettend mooie bokeh in je achtergrond. Het nadeel van deze lenzen is wel dat ze groot, zwaar en duur zijn. Het is echt een andere manier van fotograferen, maar het levert je wel het beste resultaat op! Zelf werk ik al jaren met een 500mm f/4 lens, met veel plezier! » Bekijk alle 500mm en 600mm lenzen
Macrolenzen
Wil je graag details in de natuur vastleggen met een mooie bokeh? Dan kan je het beste gebruik maken van een macrolens. Deze lenzen bieden vaak namelijk een groot diafragma (bv f/2.8) in combinatie met smalle scherptediepte. Hierdoor kan je eenvoudig de achtergrond mooi onscherp krijgen. Daarnaast kan je met een macrolens wat dichter op je onderwerp kruipen waardoor je mooie detail foto's kan maken. Hieronder twee populaire modellen:
1. Een 100mm lens: Een 100mm macrolens is een van de populairste macrolenzen. Door het bereik van 100mm hoef je niet al te dicht op je onderwerp staan en krijg je al snel mooie rustige bokeh in je achtergrond. De 100mm macrolenzen zijn verkrijgbaar in verschillende versies. Denk aan modellen met handmatige scherpstelling (deze zijn vaak wat goedkoper), modellen met autofocus én modellen met autofocus en hoogwaardige optische elementen (deze zijn het duurst). » Bekijk alle 100mm macro lenzen
2. Een 105mm lens: Een 105mm macrolens lijkt ontzettend veel op de bovenstaande 100mm macro, maar heeft net iets meer bereik. Deze brandpuntafstand wordt veel gebruikt door merken als Sigma en Tamron en zijn een mooi alternatief voor de 100mm lenzen van Canon, Nikon en Sony. Daarnaast heeft Sigma een 105mm f/1.4 op de markt gebracht welke ontzettend goed te gebruiken is voor het maken van portretten met een schitterende bokeh. » Bekijk alle 105mm macro lenzen
2. Een 90mm lens: Een 90mm macrolens heeft in vergelijking tot de 100mm en de 105mm macro lens iets meer groothoek. Dit heeft als voordeel dat je iets dichter op je onderwerp kan kruipen wat erg fijn is bij het fotograferen van insecten of vlinders. Helemaal als je in de vroege ochtend op pad gaat en de vlinders zich nog aan het opdrogen zijn in de zon. Verder krijg je met een 90mm macrolens ook een mooie bokeh doordat deze lenzen over het algemeen erg lichtsterk zijn (f/2.8). » Bekijk alle 90mm macro lenzen
Speciale bokeh lenzen
Wil je echt helemaal losgaan met het maken van foto's met bijzondere bokeh? Neem dan eens een kijkje naar onderstaande ‘speciale' lenzen. Deze zijn specifiek ontworpen om een unieke bokeh te creëeren. Ideaal voor de creatieve fotograaf!
1. Een Helios lens: De Helios 44-2 58mm f/2 lens is een vintage lens welke geroemd is om zijn “swirly” bokeh-effect. Deze lens creëert namelijk een draaiende achtergrond rond het onderwerp waardoor je ontzettend unieke en bijzondere foto's krijgt. Het nadeel is alleen dat je deze lens niet meer nieuw kan kopen. Hij komt namelijk uit de jaren 70 en is enkel tweedehands te koop. » Bekijk de Helios 44mm lens
2. Een Lensbaby lens: Een Lensbaby lens is een goed alternatief voor bovenstaande Helios lens. Deze lenzen zijn namelijk wel goed verkrijgbaar in verschillende versies. Het leuke van deze Lensbaby lenzen is dat je er echt alle kanten mee op kan gaan. Zo kan je de elementen verschuiven waardoor je vervormingen en unieke bokeh-patronen kan creëren. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Lensbaby Velvet lenzen. Hiermee kan je eenvoudig dromerige effecten in je foto brengen. » Bekijk alle Lensbaby lenzen
Mijn favoriete bokeh lenzen
Hieronder nog een kort overzicht van mijn favoriete bokeh lenzen. Deze lenzen gebruik ik zelf en kan ik van harte aanbevelen!
- Prime lens 1: Canon RF 50mm f/1.8
- Prime lens 2: Canon EF 50mm f/1.2 (gebruik ik met een EF-RF mount adapter)
- Telelens 1: Canon EF 300mm f/4 (enkel 2ehands te koop) (gebruik ik met een EF-RF mount adapter)
- Telelens 2: Canon 500mm f/4 model I (enkel 2ehands te koop) (gebruik ik met een EF-RF mount adapter)
- Macrolens 1: Canon RF 100mm f/2.8 L Macro
- Macrolens 2: Irix 150mm f/2.8
Afsluitend
Dit was mijn gehele uitleg omtrent de fotografie-term bokeh. Ik hoop dat ik je met dit artikel verder heb geholpen in jouw zoektocht en dat je nu hebt geleerd hoe je zelf ook foto's met een mooie bokeh aan jouw foto's kan toevoegen. Heb je na het lezen van dit artikel toch nog vragen? Laat dan gerust een berichtje achter en ik kom je erop terug. Verder wens ik je ontzettend veel fotografieplezier toe!